This website is available in English

 

Mae bron unrhyw un yn gallu dod yn gynghorydd ac mae'n bwysig iawn bod amrediad o wahanol bobl yn cael eu hethol i gynrychioli gwahanol gymunedau.

Mae angen mwy o gynghorwyr sydd o dan 40 oed ar Llywodraeth Lleol, sef merched, pobl anabl, LHDTC+ a Du neu Asiaidd neu o grwpiau lleiafrifol eraill ac o amrywiaeth o gredoau, diwylliannau ac amgylchiadau personol. Yn fyr, mwy o gynghorwyr sydd mor amrywiol â'r cymunedau maen nhw'n eu cynrychioli. Mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn gweithio gyda Chynghorau i gyflwyno ystod o gamau uchelgeisiol ac ymrwymiadau a fwriadwyd i sbarduno newid a hybu amrywiaeth mewn democratiaeth Mae’r rhain yn cynnwys annog holl bleidiau gwleidyddol i ymrwymo i wella amrywiaeth yn rhagweithiol gan gefnogi’r defnydd o gwotâu gwirfoddol ac annog pob cyngor i ymrwymo i ddatganiad ‘Cynghorau Amrywiaeth’, i ddangos ymrwymiad clir, cyhoeddus.

Mae gan ymgeiswyr anabl hawl i gyllid i helpu gydag unrhyw gostau ychwanegol sy'n gysylltiedig â'u hanabledd a allai fod yn rhwystr iddynt ymgeisio i fod yn Gynghorydd. Mae rhagor o wybodaeth am hawlio o'r Gronfa Mynediad i Swyddi Etholedig ar gael yma. Mae cynghorwyr yn gallu gweithio’n llawn neu’n rhan amser, yn ddi-waith neu mewn addysg.

Mae Deddf Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2021 wedi newid y rheolau i leihau rhwystrau i unigolion rhag sefyll fel cynghorydd:

  • Mae'n caniatáu i weithwyr y cyngor (ac eithrio'r rhai sy'n dal swyddi â chyfyngiadau gwleidyddol) sefyll etholiad. Ni fyddai angen iddynt ymddiswyddo o'u swydd gyflogedig gyda'r cyngor i wneud hyn.
  • Mae'n galluogi'r weithrediaeth (y Cabinet) i benodi aelodau fel cymhorthwyr i'r weithrediaeth ac yn hwyluso rhannu swydd ar gyfer arweinwyr gweithredol ac aelodau gweithredol.
  • Mae hawl Cynghorwyr i absenoldeb teuluol wedi'i ddiweddaru, gan sicrhau eu bod yn unol â chyfraith cyflogaeth ddiweddaredig y DU.
  • Cyflwynodd ddeddfwriaeth i wneud y ddarpariaeth ar gyfer cyfarfodydd cyngor o bell yn barhaol, yn dilyn ei fabwysiadu'n llwyddiannus yn ystod y pandemig.

           

Gallwch chi sefyll i'ch ethol yn ymgeisydd annibynnol neu'n ymgeisydd grŵp/plaid wleidyddol. Os ydych chi’n aelod o blaid neu’n bwriadu ymuno neu sefyll fel aelod o blaid wleidyddol bydd ei hasiantau yn gweithio ar eich rhan. Os ydych chi’n sefyll fel aelod annibynnol, bydd angen i chi ofyn am gyngor gan asiantau gwahanol.

Mae rhagor o wybodaeth am bleidiau gwleidyddol, eu gwefannau a'u polisïau allweddol yn etholiad Senedd 2021 ar gael ar wefan y BBC yma (Saesneg yn unig). Os oes eisiau mwy o wybodaeth arnoch am rôl cynghorydd annibynnol, mae gan y Gymdeithas Llywodraeth Leol grŵp (Saesneg yn unig) ar gyfer cynghorwyr annibynnol.

Mae rhestr lawn o bleidiau gwleidyddol cofrestredig ar gael gan y Comisiwn Etholiadol.

Os ydych chi’n cefnogi plaid wleidyddol, maent yn chwilio nawr am bobl sydd â diddordeb mewn cynrychioli eu plaid. Peidiwch â phoeni os nad ydych chi’n aelod o blaid yn barod, gallwch ymuno’n hawdd. Mae rhai pleidiau yn ei gwneud yn ofynnol i chi fod wedi bod yn aelod am gyfnod penodedig cyn i chi fod yn gymwys i fod yn ymgeisydd.

Os ydych chi wedi cael eich dethol gan blaid fel ymgeisydd neu os ydych chi’n sefyll fel ymgeisydd annibynnol, mae’n rhaid i chi wneud yn siŵr nad ydych wedi eich gwahardd rhag sefyll a rhaid i chi gael eich ‘enwebu’ yn swyddogol.

Mae canllawiau a gwybodaeth lawn i ymgeiswyr ar gael ar wefan y Comisiwn Etholiadol. Bydd gwefannau etholiadau cynghorau hefyd yn cynnwys canllawiau gan gynnwys unrhyw derfynau amser ac amserlenni perthnasol.

Bydd Swyddog Canlyniadau lleol yn cyhoeddi etholiad drwy gyhoeddi Hysbysiad o Etholiad o leiaf 25 diwrnod cyn yr etholiadau lleol nesaf. Bydd angen i chi gyflwyno set gyflawn o bapurau enwebu i'r Swyddog Canlyniadau erbyn 4pm ar y 19 diwrnod gwaith cyn y bleidlais. Mae dau bapur enwebu y mae'n rhaid i chi eu cyflwyno er mwyn i'ch enwebiad fod yn ddilys:

  • y ffurflen enwebu
  • ffurflen cyfeiriad cartref.

Rhaid i chi gynnwys datganiad o aelodaeth plaid yn nodi a ydych wedi bod yn aelod o unrhyw blaid wleidyddol ar unrhyw adeg yn y 12 mis diwethaf cyn cyhoeddi'r hysbysiad etholiad.

Gallwch gael gwybod sut y gallwch gael papurau enwebu o swyddfa etholiadau'r cyngor neu wefan y Comisiwn Etholiadol.

Os oes gennych ddiddordeb mewn sefyll i'ch ethol edrychwch ar y Cwestiynau Cyffredin am wybodaeth am gyfleoedd mentora a chysgodi.

Ar wahân i’r etholiadau lleol sy’n cael eu cynnal bob 5 mlynedd, os bydd sedd yn dod yn wag oherwydd, er enghraifft, fod cynghorydd presennol yn marw, gall cynghorau gynnal is-etholiadau. Mae’r broses ar gyfer is-etholiad yr un fath ag ar gyfer etholiadau cenedlaethol, felly bydd etholiad yn cael ei gyhoeddi ar gyfer y sedd wag a dylech gyflwyno eich ffurflen enwebu wedi’i llofnodi cyn y dyddiad cau a fydd wedi’i nodi ar yr Hysbysiad Etholiad.

I gael rhagor o wybodaeth am sut i ddod yn gynghorydd yn eich Cyngor lleol. Ewch i'r gwefannau isod:

Datblygwyd y wefan gan Data Cymru, sydd hefyd yn ei gynnal, ar ran Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru

© 2023 Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru (CLlLC)