Gallwch chi sefyll i'ch ethol yn ymgeisydd annibynnol neu'n ymgeisydd grŵp/plaid wleidyddol. Os ydych chi’n aelod o blaid neu’n bwriadu ymuno neu sefyll fel aelod o blaid wleidyddol bydd ei hasiantau yn gweithio ar eich rhan. Os ydych chi’n sefyll fel aelod annibynnol, bydd angen i chi ofyn am gyngor gan asiantau gwahanol.

Mae rhagor o wybodaeth am bleidiau gwleidyddol, eu gwefannau a'u polisïau allweddol yn etholiad Senedd 2021 ar gael ar wefan y BBC yma (Saesneg yn unig). Os oes eisiau mwy o wybodaeth arnoch am rôl cynghorydd annibynnol, mae gan y Gymdeithas Llywodraeth Leol grŵp (Saesneg yn unig) ar gyfer cynghorwyr annibynnol.

Mae rhestr lawn o bleidiau gwleidyddol cofrestredig ar gael gan y Comisiwn Etholiadol. Maen nhw hefyd yn darparu’r holl wybodaeth sydd ei hangen arnoch ynghylch sefyll mewn etholiad megis:

• ymgyrchu
• derbyn rhoddion
• gwario arian
• eich hawliau fel ymgeisydd, gan gynnwys mynediad i drafodion etholiadol
• adrodd ar ôl yr etholiad.

Os ydych chi’n cefnogi plaid wleidyddol, maent yn chwilio nawr am bobl sydd â diddordeb mewn cynrychioli eu plaid. Peidiwch â phoeni os nad ydych chi’n aelod o blaid yn barod, gallwch ymuno’n hawdd. Mae rhai pleidiau yn ei gwneud yn ofynnol i chi fod wedi bod yn aelod am gyfnod penodedig cyn i chi fod yn gymwys i fod yn ymgeisydd.  

Os ydych chi wedi cael eich dethol gan blaid fel ymgeisydd neu os ydych chi’n sefyll fel ymgeisydd annibynnol, mae’n rhaid i chi wneud yn siŵr eich bod yn cael eich ‘enwebu’ yn swyddogol. Mae hyn yn golygu llenwi papur enwebu y mae’n rhaid iddo gael ei lofnodi gan o leiaf 10 etholwr cofrestredig y ward etholiadol lle rydych chi’n dymuno sefyll. Mae’r papurau hyn ar gael o adran gwasanaethau etholiadol eich cyngor lleol. Mae’n rhaid hefyd i chi roi eich cydsyniad yn ysgrifenedig i gael eich enwebu.

Os ydych chi’n ymgeisydd dros blaid wleidyddol gofrestredig, mae’n rhaid i chi gyflwyno tystysgrif gan swyddog enwebu’r blaid, sy'n eich awdurdodi chi ynghyd â’ch defnydd o ddisgrifiad ac emblem y blaid. Os ydych chi’n sefyll yn annibynnol, dim ond fel ymgeisydd ‘annibynnol’ y gallwch ddisgrifio'ch hun neu fel arall peidio â rhoi unrhyw ddisgrifiad o gwbl.

Os oes gennych chi ddiddordeb mewn sefyll i'ch ethol yn etholiadau 2022, bydd angen i chi ddechrau paratoi nawr! Edrychwch ar y Cwestiynau Cyffredin am wybodaeth ac gyfleoedd mentora a chysgodi.

Os ydych chi wedi cael eich dewis gan blaid fel ymgeisydd neu os ydych chi’n sefyll fel ymgeisydd annibynnol, mae’n rhaid i chi sicrhau eich bod yn cael eich ‘enwebu’ yn swyddogol a rhoi eich caniatâd yn ysgrifenedig i’ch enwebiad.

Os ydych chi’n ymgeisydd ar gyfer plaid wleidyddol gofrestredig, mae’n rhaid i chi hefyd gyflwyno tystysgrif gan swyddog enwebu’r blaid, yn eich awdurdodi chi a’ch defnydd chi o ddisgrifiad ac arwyddlun y blaid. Os ydych chi’n sefyll yn annibynnol, allwch chi ond eich disgrifio eich hun fel ‘annibynnol’ neu beidio rhoi disgrifiad o gwbl.

Gall ymgeiswyr sy’n sefyll dros bleidiau gwleidyddol fod ag ‘asiant’ etholiad. Dyma’r unigolyn sy’n gyfreithiol gyfrifol am redeg eich ymgyrch a thrafod gyda’r cyngor. Gall ymgeiswyr annibynnol fod yn asiant iddyn nhw eu hunain.

I fod yn ymgeisydd (boed hynny’n annibynnol neu ar gyfer plaid), bydd angen i chi neu eich asiant (os oes gennych chi un) gwblhau ffurflen enwebu sydd ar gael gan eich cyngor lleol. Mae’n rhaid i’r ffurflen enwebu fod wedi’i llofnodi gan 10 etholwr cofrestredig o’r ward rydych chi’n sefyll fel ymgeisydd ynddi. Y ddau gyntaf i lofnodi fydd y cynigydd a’r eilydd, a bydd yr wyth etholwr cofrestredig arall yn dystion.

Dyma’r amserlen ar gyfer yr etholiadau lleol ym mis Mai 2022 (pan fydd ymgeiswyr yn ymladd am yr holl seddi ar gynghorau yng Nghymru).

Bydd Swyddog Canlyniadau lleol yn cyhoeddi etholiad trwy gyhoeddi Hysbysiad Etholiad o leiaf 25 diwrnod cyn yr etholiadau lleol nesaf ar 5 Mai 2022.

• Bydd angen i chi gwblhau ‘ffurflen enwebu’ a fydd angen cael ei llofnodi gan 10 etholwr cofrestredig a chael ei chyflwyno erbyn 4pm ar y 19eg diwrnod gwaith cyn yr etholiad. Bydd yr holl amseroedd a dyddiadau cau wedi’u nodi ar yr Hysbysiad Etholiad swyddogol.
• Ar wahân i’r etholiadau lleol sy’n cael eu cynnal bob 5 mlynedd, os bydd sedd yn dod yn wag oherwydd, er enghraifft, fod cynghorydd presennol yn marw, gall cynghorau gynnal is-etholiadau. Mae’r broses ar gyfer is-etholiad yr un fath ag ar gyfer etholiadau cenedlaethol, felly bydd etholiad yn cael ei gyhoeddi ar gyfer y sedd wag a dylech gyflwyno eich ffurflen enwebu wedi’i llofnodi cyn y dyddiad cau a fydd wedi’i nodi ar yr Hysbysiad Etholiad.

Dyma wybodaeth mwy manwl gan y Comisiwn Etholiadol yn dweud sut y gallwch chi fod yn ymgeisydd.

Cwblhewch y sesiwn e-ddysgu hon i’ch paratoi i fod yn gynghorydd